Mülkiyet Hakkı

Mülkiyet Bir menkul veya gayrimenkul mal üzerinde tasarruf etme, kullanma ve  faydalanma hakkı. Malik olmaklık, sahip olma hakkı.
 

Mülkiyet hakkı,  insanların en tabii haklarından biridir. Tarihteki pekçok millet ve devlet, bu  hak üstüne çeşitli uygulamalar içinde olmuşlardır. Bu hak, birçok felsefe ile  siyasi rejimlerin de belli başlı konularından olmuştur. Kapitalist sistemler  fertlere mülkiyet hakkı tanımakla beraber, mülk edinilen şeyin kazanılmasında  kafi ölçü ve müeyyidelerden mahrumdur. Bu bakımdan bu hak, kapital bakımından  güçlü olanlar tarafından alabildiğine kullanılmakla beraber, fakir olanların bu  hakkı kullanabilecekleri az şeyleri vardır. Komünizm ise, fertlere özel mülkiyet  hakkı tanımaz. Her şeyin devletin olduğunu belirtir. Ancak mevcut varlığın  kullanılmasında yalnız komünist partisi mensupları söz sahibidir. Uygulamada  halkın bu konudaki mahrumiyeti, kapitalist idarelerden çok fenadır. Liberal  ülkelerde, mülkiyet hakkı sosyal adalet esaslarına daha yakın hükümlerle temin  edilmeye çalışılmıştır. İslamiyet; mülk ve mülkiyet hakkında açık ve kesin  hükümler koymuştur. Buna göre “mülk”, hakikatte yalnız Allahü tealanındır.  Fertler, cemiyetler ve sosyal müesseseler, bu mülkü Allah rızasına uygun  kullanmakla mükellef olan birer emanetçi gibidirler. İslamiyetin hükümleri,  Allah'ın rızasını gösterir. Fertler, cemiyetler ve sosyal müesseseler,  mülklerini bu hükümlere uygun şekilde edinmeye mecbur ve mülkiyet haklarını da  bu hükümlere ters düşmemek şartıyla diledikleri gibi kullanmakta serbesttirler.  Tarihteki İslam devletlerinde, tatbik edilen bu mülkiyet hakkı esasları,  Müslüman ve gayrimüslim tebeanın rahat ve huzur içinde, mülk ve haklarından  mutlak bir emniyet duyarak yaşamalarını sağlamıştır.
 

Hukuki bakımdan  mülkiyet, kanun veya diğer düzenleyici hukuk kaideleriyle sınırlanmış olarak,  bir mal üstünde en geniş tasarruf imkanı sağlayan aynı haktır. Bir malın  mülkiyetine sahip olan, onu dilediği gibi kullanabilir. Malik olan, malını  satabilir, bağışlayabilir, dilediği sürece dilediği gibi kullanabilir, maldan  veya gelirinden istediği şekilde faydalanabilir. 1982 Anayasası'nın 35'inci  maddesinde; herkesin, mülkiyet ve miras haklarına sahip olduğu, bu hakların  ancak, kamu yararı gayesiyle kanunla sınırlanabileceği, mülkiyet hakkının  kullanılmasının toplum yararına aykırı olamayacağı hususları hükme bağlanmıştır.  Böylece mülkiyet hakkı, Anayasa'da teminat altına alınmıştır.
 

Mülkiyetin  konusu, menkul yani taşınır ve gayrimenkul yani taşınmaz maddi mallardır. Alacak  hakları ve fikri haklar üzerinde mülkiyet söz konusu  değildir.
 

Gayrimenkul mülkiyeti; gayrimenkuller üstündeki mülkiyet  hakkıdır. Arazi, tapu siciline müstakil ve daimi olmak üzere kaydedilen haklar,  bazı sınırlayıcı hükümlerle madenler, müstakil bir bina veya bir binanın kat,  daire, iş ofisi, dükkan, mağaza, depo gibi müstakil bölümleri üzerinde mülkiyet  hakkı kurulabilir.
 

Menkul mülkiyeti; menkul mallar üstündeki mülkiyet  hakkıdır. Bir yerden bir yere nakledilebilen eşya (mobilya, elbise, buzdolabı...  gibi) otomobil, şehir şebekesiyle evlere verilebilen elektrik enerjisi vb.  menkul mülkiyetine konu olabilir. Mülkiyet hakkı, o şeyle alakalı parçalar, yani  mütemmim (tamamlayıcı) cüzlerini, tabii ürünlerini ve teferruatını da ihtiva  eder. Mahalli örf ve adetlere göre, bir şeyin asli unsurunu teşkil eden ve o şey  tahrip, tağyir veya telef olmadıkça ondan ayrılması mümkün olmayan cüzler, o  şeyin tamamlayıcı cüzüdür. Mesela, bir tarlanın ürünü, bir hayvanın sütü, bir  evin kapı ve penceresi gibi.
 

Mülkiyetin sağladığı yetkiler: Kullanma  yetkisi; malik, kanun sınırları içinde kalmak şartıyla mülkiyetinde olan şeyi  dilediği şekilde kullanabilir. Mesela, bir binaya sahip olan kimse, bu binada  kendisi veya akrabalarıyla birlikte oturabilir, kiraya verebilir, boş  bırakabilir.
 

Tasarruf yetkisi; malike, mülkiyete konu olan şeyin  geleceğini tayin etme hakkını verir. Mesela, malik, malını bağışlayabilir,  satabilir, trampa veya vasiyet edebilir.
 

Faydalanma yetkisi; malik,  mülkiyete konu olan şeyden dilediği gibi faydalanabilir. Mesela, malik,  tarlasına istediği mahsulü ekebilir, parasını borç verebilir, harcayabilir veya  bir şirketin hisse senedini satın alarak ortak olabilir.
 

Mülkiyetin  sahibine yüklediği sorumluluk ve kısıtlamalar: İyi niyette kaidelerine uygun  kullanma; malik, mülkiyet hakkını iyi niyet kaidelerine uygun olarak kullanmaya  mecburdur. Mülkiyet hakkının başkasına zarar vermek maksadıyla kullanılmasını,  kanun himaye etmez. Mesela kanun, mülk sahibinin, komşularının deniz manzarasını  kapatacak şekilde, bahçe duvarlarını 8-10 m yükseklikte inşa etmesini, mahalle  arasında bir marangoz atölyesinin, aşırı gürültü çıkartarak mahalle sakinlerini  rahatsız etmesini korumaz. Çünkü bu fiiller mülkiyet hakkının kötüye  kullanılması sayılmaktadır.
 

Kanun dairesinde kullanma; malik, mülkiyet  hakkını kanunlara uygun olarak kullanmakla mükelleftir. Mesela, mülkiyete konu  olan şeyi kullanırken, kamu yararı için düzenlenmiş imar, istimlak ve belediye  mevzuatına; yeraltı madenlerini işletmek için maden ve petrol mevzuatına,  iktisab ettiği kazançları kullanırken vergi kanunlarına uymak  zorundadır.
 

Mülkiyetin iktisabı iki şekilde olur:
 

Aslen iktisab:  Sahipsiz veya sahibi belli olmayan bir malın iktisabıdır. Gayrimenkullerin aslen  iktisabı; sahipsiz araziyi işgal, sahipsiz yerlerde yeni arazi teşekkülü,  müruruzaman (zaman aşımı) ile iktisab, lükata (sokakta bulunup alınan mal),  sahipsiz malı ihraz, define bulma, hukuki tağyir veya iki malın karışması ve  birleşmesi suretiyle olabilir.
 

Devren iktisab: Sahipli bir malın,  sahibinin rızası yani satış, vasiyet, bağış, mahkeme ilamı ile el  değiştirmesidir. Bir gayrimenkulün devir işleminin resmi şekilde ve resmi  merciler huzurunda yapılması, tapu siciline tescili mecburidir. Yeni malik, tapu  tescil işlemleri tamamlanmadıkça, o mal üzerinde devredici tasarruflarda  bulunamaz..
 

Menkul malların devren iktisabı, resmi bir şekle tabi  değildir. Taraflar, yazılı veya sözlü olarak devir yapabilirler. Devir işlemi,  devir konusu malın, yeni alıcıya teslimiyle kesinleşir.
 

Gayrimenkul  mülkiyeti, arazinin yararlı olacak derecedeki altını ve üstünü de ihtiva eder.  Yatay sınırları ise, planda ve yeryüzünde gösterilen işaretlerle tespit  edilir.
 

Mülkiyetin Çeşitleri
 

Münferid (ferdi) mülkiyet: Bir  kimsenin, mülkiyetin konusu, taşınır veya taşınmaz malın bütünü üzerinde tek  başına tesis ettiği mülkiyet hakkıdır. Malik, mülkiyetin kendisine sağladığı  bütün yetkileri yalnız başına kullanabilir.
 

Müşterek mülkiyet: Birden çok  kimsenin, bir malın tamamı üzerinde, belli miktarda, fakat fiilen taksim  edilmemiş hisselere sahip bulunduğu, birlikte mülkiyet şeklidir. Bir malın,  birden fazla kişi tarafından satın alınması veya bir malın birçok kimseye  bağışlanması suretiyle müşterek mülkiyet doğar. Ölenin varislere bıraktığı mal  üzerinde de, terekenin taksiminden önce mirasçıların müşterek mülkiyet hakkı  vardır.
 

İştirak halinde mülkiyet: Kanuni olarak veya bir akit sebebiyle  birden çok kimse arasında ortaya çıkan ortak mülkiyet şeklidir. adi şirket ve  eşler arasındaki mal ortaklığı, iştirak halinde mülkiyete Örnek gösterilebilir.  Bir malik, kendi hissesi üzerinde tasarrufta bulunamadığı gibi, ortak malın  tamamı üzerinde de yalnız başına tasarrufta bulunamaz. Mal üzerindeki  tasarruflar, ancak, ortakların oybirliği ile mümkün olabilir.
 

Mülkiyetin  korunması: Malik, mülkiyet konusu mala el koyan herhangi bir kimseye karşı  istihkak ve tecavüzü men (men-i müdahale) davalarını açmak hakkına  sahiptir.
 

İstihkak davası: Malikin elinden rızası dışında çıkan malın,  tekrar malikin eline geçmesini sağlayan davadır. İstihkak davası, zaman aşımına  uğramaz. Tecavüzün men'i davası; mülkiyete konu olan şeye yapılan tecavüzün  ortadan kaldırılmasını sağlar. Mesela, tarlasındaki mahsulünü zamanı gelince  toplamak istiyen bir çiftçiye mani olunması halinde, çiftçi, tecavüzün men'i  davasını açabilir. Malikin, uğradığı zararı tazmin ettirmek, mülki makamlardan  tecavüzün def'ini istemek hakkı mahfuzdur.